نقش گرافیک در طراحی نمادهای مذهبی اسلامی دوره صفویه

در تاریخ فرهنگ مصور تشیع، هنر مذهبی در قالبی نمادین با مفاهیمی عمیق ،بیشترین جلوه گری را داشته است.این هنر زمانی که در قالب کتیبه های پارچه ای مزّین به اشعار و نقوش مذهبی، گاه در شکل علامتها، علمها و سر علمهاو حتی گاهی با تعدیل نمادهای اسطوره ای قبل از اسلام، در ایجاد معنا سود جسته و با زیبایی تمام حضور دینی خود را حفظ نموده است.سرهای اژدها در کنار درخت مقدس در علمهای عاشورایی یاد آور ایران باستان است که هنرمند با ذوق، خمیر مایه معنایی آن در جهت معنا دادن به فاجعه کربلا که همانا سلطه یزیدیان(اژدها)بر شجره نبوت(درخت مقدس) میباشد، سود جسته است.با کنکاش بیشتر و شناخت و درک این زبان نمادین که حاصل تفکر چند صد ساله هنرمندان مسلمان ایرانی است،که قالبهای معنایی هنر مذهبی ایران اسلامی، بیشتر نمایان میشود و ظرافتهای تلفیق تفکر دینی در کنار انتزاع تصویری و همزیستی آن با آیینها و اسطوره های باستانی ایران کاملا خود را نشان میدهد. بررسی نقش اصول علمی طراحی گرافیک در هنرهای مذهبی و طراحی این نمادها، پژوهشی کاملا ضروری به نظر می رسید، از آنجا که محکم بودن و اصولی بودن ساختار تصاویر و نمادها کاملا در درک بهتر و ماندگاری آن در ذهن مردم بسیار موثر بوده است و شاید بتوان گفت که قدرت طراحی این نمادها عاملی موثر جهت این ماندگاری و جاودانگی در باورها بوده است . در بررسی نقش گرافیک در طراحی نمادهای مذهبی اسلامی دوره صفویه(انتخاب این دوره به جهت رسمی شدن تشیع به عنوان دین رسمی در کشور و اوج هنر اسلامی است)از روش تحقیق به صورت کتابخانه ای استفاده شده است.استفاده از کتب، مقالات، تصاویر و اینترنت، منابعی بودندکه مورد استفاده قرار گرفتند وبازدید و بررسی آثار موزه های اسلامی ایران و ترکیه در نگارش این پژوهش بسیار موثر بوده است. طراحی زیبا و چشمگیر نقوش مذهبی در این دوره از مهارت بالای طراح ایرانی حکایت داردو علاوه بر خلق آثار بدیع، یادگاری بی بدیل در دل تاریخ هنر مذهبی ایران به جای گذاشته است.آثاری که پس از گذشت سالیان دراز هنوز زنده و گویا هستند وبیانی امروزی را مطابق الگوهای گرافیک نوین زمزمه میکنند.این نقوش به حدی استادانه، زیبا و خلاقانه اند که بسیاری از آنها بدون هیچ دخل و تصرفی میتوان به عنوان نشانه مورد استفاده قرار گیرند. و اما آشنایی با نمادهای مذهبی اسلامی دوره های اوج هنر اسلامی در ایران، عاملی در جهت رشد هنرهای مذهبی در جامعه نیمه مدرن ایران است.تردیدی نیست که انباشتگی آثار سنتی وگسترش بناهای اسلامی مانند مساجد ، کتیبه هاو...میتواند محیطی معنوی تر را برای ایرانیان معاصر و در کنار آن برای جامعه نیمه مدرن-نیمه سنتی ایران کنونی فراهم آورد، اما با این شیوه گشایش وفتوحی بنیادین برای ما محیا نمی شود.راه اندازی پی در پی قهوه خانه های سنتی و جشنواره های مذهبی و آیینی و همایش ها و هم اندیشی ها چیزی جز راهی برای تاخیر در نفوذ بیشتر شیوه های غربی و هنر نفسانی آن نخواهد بود. با پژوهش و کنکاش کاملا علمی در هنر مذهبی ایران اسلامی، میتوان با شناخت لایه های معنایی نمادین این هنرها، آن را وارد لایه های جامعه ایران کنونی کرد.در این صورت با ساختارشناسی آگاهانه و روانشناسی هنری و ارتباط شناسی هنر مذهبی با مردم، احیاء هنر مذهبی در جامعه امروزی امکان پذیر خواهد بود.